ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃគំរូ Bounded Rationality នៃការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត
Bounded Rationality កើតឡើងពីទស្សនៈទៅលើភាពមានដែនកំណត់របស់ Rationality នៅក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តតាមរយៈភាពដែលពិបាកគ្រប់គ្រង ទៅលើបញ្ហានៃការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ភាពមានដែនកំណត់នៃការគិត ការវិនិច្ឆ័យ និងពេលវេលាដែលមានដែនកំណត់ទៅលើការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។ គំរូនេះត្រូវបាន បង្កើតឡើងដោយលោក ហឺបឺត ស៊ីមុន (Herbert A. Simon) ដែលបានលើកឡើងជា Models of man: social and rational ដែលបោះពុម្ពផ្សាយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧។
គំរូនេះត្រូវបានគេហៅម្យ៉ាងទៀតថា “គំរូ Administrative” ដែលជាការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តធ្វើឡើងដោយ Administrative Man (ផ្ទុយពី Economic Man) ដែលជាអ្នកមើលទៅលើសកម្មភាពនៃការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តដោយបំពេញទឹកចិត្តរបស់ពួកគេ ជាជាងធ្វើការវិភាគស្វែងរកហេតុផលសមស្រប (ការប្រើវិចារណញាណ)។
អត្ថបទទាក់ទង៖ គំរូនៃការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តបែបពិចារណាហេតុផល
ដំណើរការនៃគំរូ Bounded Rationality
លោក ស៊ីមុន (Simon) បង្កើតគំរូនេះឡើងដោយធ្វើការពន្យល់ពីមូលហេតុអ្វីដែលនាំឱ្យភាពមានដែនកំណត់ទាំងនោះអាចកើតមានឡើងនៅក្នុងបរិយាកាសនៃការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។ គំរូនេះបានធ្វើឱ្យលោកទទួលបាននូវពានរង្វាន់ណូបែល (Nobel Prize) ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅឆ្នាំ១៩៧៨។ មាននូវការសន្មតចំនួន ៤ របស់លោក ដែលបង្ហាញពីភាពមានកម្រិតទៅលើកត្តាផ្សេងៗដែលញ៉ាំងឱ្យអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តមិនសូវធ្វើការសម្រេចចិត្តដោយប្រើវិចារណញាណ៖
១. អ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ជ្រើសរើសនូវជម្រើសទីមួយដែលបំពេញចិត្តពួកគេ។
២. អ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ទទួលស្គាលនូវគំនិតរបស់ពួកគេចំពោះបរិយាកាសនៃការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តថាមានលក្ខណៈសាមញ្ញ។
៣. អ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ចូលចិត្តនូវការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ដោយមិនគិតគូរទៅលើគ្រប់ជម្រើសទាំងអស់ឡើយ។
៤. អ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ប្រើប្រាស់ Rules of Thumb (ការណែនាំ ឬគោលការណ៍ដ៏ទូលំទូលាយ ដោយផ្អែកលើការអនុវត្តជាជាងទ្រឹស្តី) ឬ Heuristics Techniques (វិធីសាស្រ្តណាមួយចំពោះការដោះស្រាយបញ្ហា ឬការរកឃើញដោយខ្លួនឯងដែលប្រើវិធីសាស្រ្តជាក់ស្តែងដែលមិនត្រូវបានធានាថាល្អបំផុត ល្អឥតខ្ចោះ ឬសមហេតុផល ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាគឺគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការឈានទៅដល់គោលដៅភ្លាមៗ រយៈពេលខ្លី ឬប្រហាក់ប្រហែល) ដើម្បីធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។
- ក្នុងនោះ ការសន្មតទីមួយ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងពាក្យ Satisfice ដែលកើតចេញពីពាក្យ satisfy និងពាក្យ suffice ដែលអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសនូវជម្រើសទីមួយ ដែលល្អគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពួកគេ ដែលផ្តល់នូវផលប្រយោជន៍គ្រប់គ្រាន់ និងចំណាយពេលតិច។
- ដោយសារតែមាននូវភាពប្រថុចញ៉ុចនៃពេលវេលា អ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ក៏មើលទៅលើបរិយាកាសទាំងឡាយយ៉ាងសាមញ្ញ ហើយធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តដោយផ្អែកទៅលើការវិភាគពិចារណាដោយសមញ្ញផងដែរ ដោយមិនឆ្លងកាត់ការវិភាគវែកញែកជាច្រើនដំណាក់កាលដូច គំរូ Rational នោះទេ។
- ហើយដោយសារតែអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តមិនចង់ធ្វើការវិភាគដោយមានភាពស៊ាំញ៉ាំនោះ ទើបធ្វើឱ្យពួកគេធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តលឿនៗ ដោយមិនចាំបាច់គិតគូរដល់គ្រប់ជម្រើសទាំងឡាយនោះ។
- ចំពោះការប្រើប្រាស់ Rules of Heuristics វិញ វាគឺជាស្ថានភាពមួយដែលអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តប្រើផ្លូវកាត់ដើម្បីធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។ វាចែកចេញជា ២ គឺ៖
- Availability heuristics ដែលជាការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តដោយជ្រើសរើសនូវជម្រើសដែលអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តគិតឃើញមុនគេ (ជម្រើសទីមួយដែលលេចចេញមក) ។
- Representative heuristics ដែលជាការប៉ាន់ស្មានមួយដែលមើលទៅលើប្រូបាបប៊ីលីតេនៃព័ត៌មានដែលមានដោយប៉ាន់ស្មានថាស្ថានភាពមួយអាចនឹងទៅជាយ៉ាងដូចម្ដេច ដោយសារតែពីមុនវាធ្លាប់យ៉ាងដូច្នោះជាដើម។ គំរូនេះមាននូវជំហានសំខាន់ៗចំនួន៥ គឺកំណត់នូវបញ្ហា វិភាគបញ្ហា កំណត់នូវលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យដែលពាក់ព័ន្ធ បង្កើតនូវផែនការសកម្មភាព អនុវត្ត និងវាយតម្លៃនូវសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។
═━━━✥◈✥━━━═
ដកស្រង់ពី៖ សៀវភៅ ការគ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍស្ថាប័ន
About the Author
